Kıskançlık mı? Haset mi?
Günlük kullanımda sıkça haset ve kıskançlık duygusunu birbiri yerine kullanırız. Haset ve kıskançlık birbirine benzese de ayrışan duygulardır. Etrafımızda bizden daha iyi durumda olan kişilerle kendimizi kıyaslayabiliriz; karşımızdaki kişinin bizden daha güzel, yakışıklı olması, başarılı olması, istediğimiz pozisyonda olması... Bu kıyaslama sonucu o kişilerin, sahip olmak istediğimiz ancak ulaşamadığımız şeylere sahip olduğunu görünce haset duyabiliriz. Kıskançlık ve haset arasındaki temel fark, sahip olmadığımız veya olamadığımız şeylere karşı haset duyarken, sahip olduğumuz şeyi kaybetme tehdidine karşı kıskançlık duyarız.
Kıskançlık normal bir duygu mudur?
Kıskançlık, sıkıntı verse de tüm duygular gibi normal ve doğal bir duygudur. Evrimsel açıdan bakıldığında kıskançlık kişiye değer verdiği bir kişiyi, ilişkiyi kaybetme tehdidi olduğu uyarısı yapar ve onu bunu kaybetmeme yönünde adımlar atmasına motive eder. Böylelikle yaşadığınız sorunu çözmek için adım atabilir, duygularınızı partnerinizle konuşabilirsiniz. Yani ilişkilerimizi korumak adına ideal düzeyde hissedilen kıskançlık işlevsel bir duygudur.
Kıskançlık ne zaman sorun yaşamanıza neden olur?
Kıskançlık her insanın hissedebileceği normal bir duyguyken, sorun yaratan bu duygunun sıklığı ile yoğunluğunun artması ve beraberinde neler yaptığımız, onunla nasıl başa çıktığımızdır. Başa çıkma yöntemimiz bazen ilişkiyi güçlendirir, bazen yıpratır, bazen de sona erdirir. Günümüzde kıskançlıktan dolayı verilen olumsuz tepkiler ikili ilişkilerde sevgiyi gösterme şekli olarak sıklıkla ‘’normal’’ kabul edilse de bu durum her zaman normal değildir.
Kıskançlığın ikili ilişkilerde sorun haline geldiğinin işaretleri;
- Partnerin arkadaşlık ilişkilerine, görüştüğü kişilere karışması, kısıtlama getirmesi
- Partnerin giyimine karışması
- Telefon, bilgisayar, çanta, cüzdan, sosyal medya hesapları gibi kişisel eşyaların karıştırılması
- Kıskançlık hissettiğinde partnerin davranışlarını suçlamak
- Partneri gizlice izlemek, takip etmek
- Aynı duyguları partnere hissettirmek için bilerek partnerin kıskanacağı girişimlerde bulunmak
- Partnerin kıskandığı için bağırması, sözlü ve/veya fiziksel şiddet uygulaması, eşyalara zarar vermesi, kendine zarar vermekle tehdit etmesi ve benzeri davranışlar olabilir.
Bu ve bunlar gibi davranışları sergiliyorsanız veya bu davranışlara maruz kalıyorsanız bu durum sevginin bir göstergesi değildir.
Yapılan çalışmalara göre kıskançlık psikolojik ve fiziksel şiddetin en önemli sebeplerinden biri olarak görülür.
Kıskançlık duygusu ile bu şekilde başa çıkmanız ilişkinizi yıpratıp sadece sizin değil, partnerinizin de zarar görmesine neden olur.
Ne yapabilirsiniz?
İdeal düzeyi aşan kıskançlık ilişkilerinizi zedeleyebilir. Kıskançlık hissinizin sıklaşması ve yoğunlaşması sorun haline gelmeye başladığında bunu fark etmek kendiniz ve partneriniz için önemlidir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), ideal düzeyi aşan kıskançlık gibi tüm duygular ile çalışan etkisi kanıtlanmış bir terapi yaklaşımıdır. BDT seanslarıyla etkili baş etme becerileri edinerek, ilişki kalitenizi arttırabilirsiniz.
Romantik İlişkilerde Trip Atmak
Partneriniz sevmediğiniz bir şaka yaptığında, sizi rahatsız olduğunuz bir duruma soktuğunda veya bir tartışma anında ne yapıyorsunuz? Kimi insan böyle durumlarda partnerinin olduğu ortamdan uzak durur, sorularına cevap vermez, partneriyle muhatap olmamak için film izler yani partnerine trip atar. Böylece iletişimi keserek partnerin özür dilemesini ve rahatsızlığının partner tarafından anlaşılmasını bekler.
Trip atmak;
- İletişimi kesmek
- Alınganlığı belli eden ses tonu ile konuşmak
- İletişimi birkaç kelime ile sınırlamak
- Karşıdakine sırtını dönüp göz temasından kaçınmak
- Karşıdakinin iletişim girişimlerine kayıtsız kalmak
eylemleri ile partnerin kendine ilgi göstermesi için çabalamayı ifade eder. Ancak kimse bir başkasının zihnini okuyamaz. Konuşmak yerine iletişim kesildiğinde, tartışmalar istenmeyen şekilde uzayabilir ve iki taraf için de olduğundan daha sıkıntılı bir sonuca ulaşabilir. O zaman neden konuşmak yerine trip atmak tercih edilir? Araştırmalar tribin ilişkilerde iki ana amaca hizmet ettiğini gösteriyor:
1. İlişki sürdürme taktiği olarak trip atmak
Trip atan kişi ilgiyi üzerine nasıl toplar?
Trip atmanın amacı karşıdakinin ilgisini istenilen şekilde yönetmektir. Kişi, iyi bir ilişki kurma aşamasındayken partner adayı ile samimi sohbet eder, kendisine dair bilgiler paylaşır. Flört dönemi denilen bu zamanda, taraflar birbirlerini güzel sözler ve sürprizler ile mutlu eder. Birbirlerinin güzel davranışlarını, birbirlerine ilgi göstererek ödüllendirir. Karşılıklı olarak duygusal ihtiyacın karşılandığı iletişim zamanla bir romantik ilişki halini alır.
Flört döneminde trip atmanın romantik ilişkiyi sürdürmeye etkisi şu şekilde açıklanabilir: Trip atan taraf, partnerinden ilgiyi çeker. Yani partnerin sevgi dolu davranışlarına verdiği ödülü kısa süreliğine keser. Böyle olunca ilgi ve sevgi bekleyen kişi, trip atan kişiye daha çok ilgi gösterir ve ödül niteliğindeki ilgiyi alabilmek için onun gönlünü almaya çalışır. Neticede, bir tarafın trip atma davranışı, partneri tarafından yoğun ilgi ile ödüllendirilir. Benzer bir şekilde trip atılan tarafın kendini affettirme amacıyla sergilediği davranışlar da tribin son bulması ve ilgi görme ile ödüllendirilir. Yani trip, ilgi alışverişini etkileyen bir faktör haline gelir. Böylece trip atmak, tarafların birbirine ilgi göstermeye devam etmesini sağlayarak ilişki sürdürme konusunda kişiye yardımcı olan bir taktik halini alır.
2. İlişkide kontrolü sağlama taktiği olarak trip atmak
Trip atma davranışı ilgi ile ödüllendirilen kişi, tartışmaların ve anlaşmazlıkların üstesinden gelemedikçe aynı taktiği kullanarak ilgiyi üzerine toplamak ve partnerini dize getirmek ister. Böylece, tartışmaların en zorlu kısmı olan çözüm aşamasından ve tartışmada suçlanma olasılığından kurtulur. Kendini, masum ve zarar gören konuma koyup partnerden özür dilemesini ve kendisi ile ilgilenmesini bekler. Partner, tripten memnun olmaz. Tribin kendi üzerinde yarattığı sıkıntıdan kurtulmak için özür diler. Sonuçta, karşılıklı ilgi gördükleri için iki taraf da memnun olur. Ancak, trip atan kişi iletişimde gücü elinde tutar. Trip atarak, yani partnerinin ilgi gösterme ve görme isteğini yöneterek ilişkiyi yöneten bir konuma gelir. Partnerlerden birinin diğeri üzerinde trip atarak bir kontrole sahip olması, ilişkide psikolojik şiddetin bir göstergesi olabilir.
Tabii ki insanlar her zaman kötü niyetlerle birbirine trip atmaz. Kalp kırıldığı zaman hissedilen duyguları yönetmek, istenmeyen tartışmaları kesmek için trip atmanın bir kaçış olarak seçilmesi doğaldır. Ancak trip atmak güncel soruna çözüm getirmekte eksik kaldığı gibi ilişkiye farklı zararlar da verebilir.
Trip içerikli iletişimin devam etmesinde iki tarafın da belli düzeyde sonuçtan memnun olması etkilidir. Fakat trip atmak uzun vadede çiftleri iletişim kuramaz hale getirebilir. Partnerden soğuyan taraf neden ilişkide kaldığını anlamakta zorlanabilir. Trip davranışının ödüllendirilmesi ve ilgi görme olasılığı trip atan ve atılan tarafları ilişkide tutar ve trip davranışını devam ettirir. Böyle bir ilişki kişiyi yıpratır.
İlişkilerde kendini ifade edebilmek, beklentilerini net bir şekilde paylaşabilmek önemlidir. Paylaşım ortamı ancak iki tarafın da çabasıyla oluşur. İlişkilerin sağlıklı devam edebilmesi için trip atmak yerine etkili iletişim becerileri kullanmak gerekir. Sağlıklı bir iletişimde karşıdakinin istek ve ihtiyaçlarını anlamak için sorular sorulur; düşünce ve duygular net bir şekilde ifade edilir. Karşı tarafı suçlamak yerine, sıkıntı veren davranışlara odaklanılır ve çözüm önerileri konuşulur. Ses tonu, yüz ifadeleri ve beden hareketleri de iletişimin bir parçası olarak değerlendirilir. Etkili iletişim becerilerini kazanmak zaman ve pratik ister. Ancak doğru yardım ile iletişim becerilerini geliştirmek mümkündür.
