Hazırlayan: Fulya Yaba / Moda Tasarımcısı
Masal şehri Venedik... Burayı tanımlamak için daha uygun bir başlık bulunamazdı. Hele bir de karnaval zamanı gittiyseniz…Venedik’te kendinizi en sevdiğiniz masalın baş kahramanı gibi hissedeceksiniz.
Veneto Bölgesi’nin başkenti olan ve İtalyanca “Venezia” olarak adlandırılan Venedik;
kanalları, köprüleri, gondolları ile İtalya’nın en romantik şehri…Venedik ismi, MÖ 10. yüzyılda burada yaşayan Veneti halkından gelmektedir. Ayrıca şehir eskiden Venedik Cumhuriyeti’nin başkentiydi. Venedik "La Dominante", "Serenissima", "Adriyatiğin Kraliçesi", "Sular Şehri", "Maskelerin Şehri", "Köprülerin Şehri", "Yüzen Şehir" ve "Kanallar Şehri" olarak bilinir.
Ayrıca bu güzel tanımların yanı sıra Venedik her yıl Şubat ve Mart aylarına denk gelen harika bir karnaval ile kendinden söz ettiriyor…
Karnaval zamanı ise bu büyülü şehir, rengarenk kostüm ve maskelerin eşliğinde adeta masalsı bir hale geliyor.
Dünyanın en ünlü karnavallarından biri olan “Venedik Karnavalı” aynı zamanda en güzel organizasyonlardan biri. Bunun birçok sebebi var. Sıra dışı kostüm ve maskelerin her sene Venedik sokaklarını süslediği bu efsanevi karnaval, tarihi 11. yüzyıla uzanan bir gelenek haline geldi. Yani anlayacağınız o maskelerin ardında aslında köklü ve gizemli bir tarih yatıyor. Venedik’in en önemli kültürel organizasyonlarından biri olan “Venedik Karnavalı” hakkında merak ettiğiniz her şeyi sizler için anlatıyorum…
Venedik Karnavalı Nasıl Ortaya Çıktı?
Öncelikle Venedik Karnavalı, Venedik halkı için sahip çıkılması gereken bir miras niteliği taşıyor. Bu renkli karnavalın tarihi geçmişi 1160’ lı yıllara dayanıyor.
Karnavalın amacı zengin-fakir, asil-varoş gibi statü farklarını eşitlemek. Bu eşitliği de maskeler sembolize ediyor aslında.
Maskelerle ilgili başka bir rivayet daha var; Avrupa’da bir veba salgını başlıyor ve Venedik halkının yarısı bu salgında hayatını kaybediyor. Hayatta kalanlar da hastalıklarını ya da hastalık izlerini saklamak için maske takmaya başlıyorlar.
Zamanla bu maskeler renklenmiş ve bir simge hâlini almış. Hatta uzun burunlu maskelere veba maskesi denilmiş. Aradan yüzyıllar geçmesine rağmen maskelerde sembolize edilen hüzün ve donuk ifadenin, bugün bile kaybolmadığını görüyoruz. Böylesine eğlenceli ve renkli bir karnavalda, donuk ve hüzünlü maskelerin takılması bu sebepten ileri geliyor.
Bunun yanında Venedikliler’in partilerde kimliklerini gizleme isteğiyle yüzlerini maskeyle gizlediği, böylelikle aristokratların ve alt tabakadan insanların bu partilerde sınıf ayrımlarını gözetmeksizin kaynaşabildiği de söyleniyor.
Venedik Karnavalı Nasıl Ortaya Çıktı?
Öncelikle Venedik Karnavalı, Venedik halkı için sahip çıkılması gereken bir miras niteliği taşıyor. Bu renkli karnavalın tarihi geçmişi 1160’ lı yıllara dayanıyor.
Karnavalın amacı zengin-fakir, asil-varoş gibi statü farklarını eşitlemek. Bu eşitliği de maskeler sembolize ediyor aslında.
Maskelerle ilgili başka bir rivayet daha var; Avrupa’da bir veba salgını başlıyor ve Venedik halkının yarısı bu salgında hayatını kaybediyor. Hayatta kalanlar da hastalıklarını ya da hastalık izlerini saklamak için maske takmaya başlıyorlar.
Zamanla bu maskeler renklenmiş ve bir simge hâlini almış. Hatta uzun burunlu maskelere veba maskesi denilmiş. Aradan yüzyıllar geçmesine rağmen maskelerde sembolize edilen hüzün ve donuk ifadenin, bugün bile kaybolmadığını görüyoruz. Böylesine eğlenceli ve renkli bir karnavalda, donuk ve hüzünlü maskelerin takılması bu sebepten ileri geliyor.
Bunun yanında Venedikliler’in partilerde kimliklerini gizleme isteğiyle yüzlerini maskeyle gizlediği, böylelikle aristokratların ve alt tabakadan insanların bu partilerde sınıf ayrımlarını gözetmeksizin kaynaşabildiği de söyleniyor.
Kostümler ve Maskeler
Karnaval cümbüşünün en önemli aktörü şüphesiz katılımcıların giydikleri kostümler ve maskelerdir. Karnaval boyunca unlu San Marco meydanında en güzel kostüm yarışması düzenlenir ve jürinin seçtiği en başarılı kostümler ödüllendirilir. Karnaval boyunca onlarca farklı maske ve kostümün görüldüğü Venedik'te en bilindik ve önemlileri ise şunlardır;
Bauta ve Larva
"Bauta" tek başına bir maskeyi ifade etmez. Bauta bir kostüm bütünüdür ve 18. yüzyılda adeta Venedik'in resmi kıyafeti haline gelmiştir. O yıllarda aynı zamanda bir statü sembolü olan Bauta, sadece karnaval zamanı değil, Venedik'teki diğer önemli resmi etkinliklerde de giyilmiştir. Bauta üç temel parçadan oluşur: "Tabarro" denilen siyah pelerin, "Tricorno" denilen üç köşeli siyah şapka ve Latince hayalet anlamına gelen "Larva" adındaki beyaz maske. Bauta hem erkekler hem de kadınlar tarafından giyilir.
Moretta
Genellikle kadınlar Bauta kostümünü Larva yerine bir başka maske tipi olan "Moretta" ile tamamlarlar. Morretta oval bir forma sahiptir ve genellikle kadife kaplıdır. "Moretta" yi başınızda sabit tutacak bir ip ya da lastiği yoktur. Maskenin arkasına ağız hizasında dikilmiş bir düğmeyi dişlerinizle tutarak "Moretta" yi yüzünüze sabitlemeniz gerekir. Maskeyi kullanırken ağızınızı açamaz ve konuşamazsınız. Bu yüzden maskenin bir diğer adı da "Servetta Muta" (dilsiz uşak) dır.
Gnaga
Çok kullanılan bir başka maske türü de "Gnaga" dir. Gnaga kadın kostümü ile birlikte kullanılır ve dişi bir kediyi betimler. Daha çok kadın kostümü giyerek kendini gizleyen erkekler tarafından tercih edilir.
Medico delle Peste (Veba Doktoru)
"Veba Doktoru" maskesi aslında bir karnaval maskesi değildir. Fransız doktor Charles de Lorme tarafından veba'dan korunmak için icad edilmiştir. Gerçi dramatik olarak Venedik'le bağlantılı olduğu söylenebilir. Zira sadece 1630-1631 yıllarında Venedik'te yasayan toplam 140 bin insanın 46 bini vebadan dolayı hayatını kaybetmiştir.
"Veba Doktoru" nun kostümü, ayak bileklerine kadar uzanan siyah pelerin ve cübbe, koruyucu eldivenler ve beyaz renkli uzun gagalı kuş maskesi ile tamamlanır. Fransız Doktorun icad ettiği orijinal maskenin camla kapatılmış iki yuvarlak gözü bulunur. Burun hizasındaki iki küçük delik nefes almayı sağlar. Deliklerin arkasındaki bölmeye güçlü baharatlar, kokulu bitkiler ve diğer kuvvetli aromatik maddeler konur ki, veba kurbanlarının etrafa yaydığı kotu koku hissedilmesin. O donemde vebanın en çok etrafa yayılan kötü koku sebebiyle bulaştığına inanılıyordu. Peki neden doktorlar bu kostümü tercih ediyordu? Bir inanışa göre, veba kuşlardan insanlara bulaşmıştı ve bu kıyafetin mistik bir anlamı vardı. Diğer bir inanışa göre ise veba kuşlara bulaşmıyordu ve bu kus kostümü sayesinde onlar da vebaya yakalanmayacaklardı. Ancak gerçek odur ki, bu korunaklı kıyafet sayesinde doktorlar, hastalarından veba mikrobu kapma olasılığını en aza indirmeyi amaçlıyorlardı.
Venedik Karnavalı Ne Zaman Gerçekleşir?
Venedik Karnavalı her yıl düzenli olarak gerçekleşen bir festivaldir ve gerçekleşme zamanı genellikle Şubat veya Mart Aylarına denk gelir. Mesela bu yıl 04-21 Şubat 2023 tarihleri arasında gerçekleşti.
Daha derin bir bilgi vermek gerekirse;
Karnaval dönemi her yıl Hristiyanların dini takvimine göre belirleniyor. Hristiyanlar Paskalya öncesinde 40 gün süren ve Büyük Perhiz (Lent) adını verdikleri bir oruç tutuyorlar. Bu oruçta hayvansal gıdaları yemiyorlar. Bu oruç her yıl Kül Çarşambası (Ash Wednesday) adı verilen çarşamba günü başlıyor. İşte karnaval da bir cumartesi günü başlayıp 11 gün sonraki salı günü (Kül Çarşambası’ndan bir gün evvel yani Tövbe Salısı’nda) son buluyor. Karnaval sözcüğü de zaten Latince’deki carne vale kelimelerinden geliyor ve ete veda anlamı taşıyor.
Paco Rabanne’nın Sessiz Vedası
Francisco Rabaneda Cuervo, daha çok Paco Rabanne takma adıyla bilinen, Fransız moda dünyasında “enfant terible” olarak tanınan İspanyol kökenli moda tasarımcısı geçtiğimiz aylarda hayata veda etti.
Moda Dünyası başarılı bir tasarımcıyı daha son yolculuğuna uğurladı.
İmza attığı fütüristik tasarımlarla 1960’lara damgasını vuran Paco Rabanne 88 yaşında hayata veda etti. 1966 yılında kağıt, metal ve plastik kumaşlarla hazırladığı ilk koleksiyonu “Manifesto: 12 Unwearable Dresses in Contemporary Materials,” lanse ederek sektöre giriş yapan Rabanne hazırladığı tüm tasarımlarla dönemin modern sanat dünyasında ilham kaynağı olmuştu.
Paco Rabanne, kıyafetlerini oluşturmak için geleneksel olmayan malzemeleri kullanmasıyla tanınan bir tasarımcıydı; kumaş kullanmak yerine birçok koleksiyonunda plastik, alüminyum ve hatta kağıt materyaller kullanmayı tercih ederdi.
